
Chất độc
Định nghĩa
- Suy giảm thị giác do tổn thương thần kinh thị bởi độc tố.
- Đặc điểm của độc thị thần kinh : Hai bên, đều nhau, ám điểm trung tâm, ám điểm trung tâm – điểm mù (cecocentral), giảm sắc giác, tổn thương bó thị thần kinh hoàng điểm
Nguyên nhân độc thị thần kinh
Thuốc
- Thuốc kháng lao: Ethambutol, Izoniazid, Streptomycin
- Các kháng sinh khác: Chloramphenicol, Linezolid
- Thuốc chống ung thư và ức chế miễn dịch

Độc chất hít vào hoặc ăn/ uống
- Chì
- Methanol
- Carbon monoxide
- Dung dịch tẩy rửa hữu cơ (Organic solvents)
Lưu ý rằng rượu (ethanol) không phải là nguyên nhân bệnh lý thị thần kinh do độc tố (Tuy nhiên dùng rượu lâu dài có thể gây bệnh lý thị thần kinh do dinh dưỡng)
Bệnh sinh
- Cơ chế bệnh sinh chính xác chưa rõ
- Có thể do tổn thương hệ thống mạch cấp máu hoặc ảnh hưởng đến chuyển hóa
- Đặc điểm chung của một số độc tố là gây tổn thương ty lạp thể và mất cân bằng ổn định chất ôxy hóa
Chẩn đoán độc thị thần kinh
- Tiền sử: Sử dụng thuốc, rượu công nghiệp, độc chất
- Triệu chứng
- Mất thị lực không đau, hai bên, đều nhau khởi phát từ từ (đôi khi bán cấp)
- Ngộ độc methanol hoặc tự sát có thể gây mất thị lực hai bên cấp tính
- Mất thị lực từ từ thường khởi phát mờ ở điểm định thị
- Dấu chứng
- Không có RAPD (do mất thị lực hai bên, đều nhau)
- Gai thị có thể bình thường, phù hoặc cương tự, bạc gai phía thái dương giai đoạn muộn
- Rối loạn sắc giác
- Ám điểm trung tâm, ám điểm trung tâm – điểm mù, thị trường chu biên được bảo tồn
Cận lâm sàng độc thị thần kinh
- MRI: Loại trừ nguyên nhân khác
- VEP hoặc ERG: Chẩn đoán bệnh lý thần kinh thị sớm/ dưới lâm sàng. Phân biệt bệnh lý mất myelin và bệnh lý hoàng điểm
- OCT: Định lượng mất lớp sợi thần kinh võng mạc
- Ishihara hoặc Panel D 15 test: Đánh giá tổn thương sắc giác chủ yếu theo trục đỏ/ xanh
Xét nghiệm máu
- Công thức máu + tổng phân tích nước tiểu đối với độc tố cụ thể
- Tầm soát kim loại nặng
- B12 huyết thanh và mức folate hồng cầu với bệnh nhân bị ám điểm trung tâm hai bên
Chẩn đoán phân biệt độc thị thần kinh
- NAION: Thiếu máu thị thần kinh trước không viêm động mạch
- Bệnh lý thị thần kinh do dinh dưỡng: thiếu máu, viêm đa thần kinh, thiếu vitamin
- LHON (Leber Hereditary Optic Neuropathy) và Teo thần kinh thị trội (dominant optic atrophy): mất thị lực trung tâm cấp hoặc bán cấp, hai bên tuần tự, thường gặp ở nam giới trẻ
- Tổn thương giao thoa thị giác: Giảm thị lực, Teo gai thị một bên, RAPD
- Bệnh lý thần kinh thị mất myelin: Viêm thần kinh thị, RAPD, đau quanh hốc mắt
- Bệnh lý hoàng điểm: Mất thị lực trung tâm, VEP và ERG
- Thoái hóa võng mạc: Sợ ánh sáng, mất thị trường chu biên, bong võng mạc

Điều trị
- Loại trừ tác nhân gây độc
- Bổ sung vitamin
Tiên lượng
- Phụ thuộc vào loại độc tố, liều lượng, thời gian sử dụng
- Nếu xử trí sớm thị lực có thể hồi phục trong vài tuần, vài tháng (Ngoại trừ Ethambutol)
- Thị lực phục hồi trước sắc giác
Chú ý
- Một bệnh nhân mất thị lực từ từ khi đang dùng thuốc không có nghĩa là nguyên nhân do thuốc
- Nếu bệnh nhân bị lao hoặc ung thư PHẢI đánh giá viêm màng não do lao hoặc ung thư dạng tuyến (carcinomatous meningitis) xâm lấn thần kinh thị (MRI, chọc dò dịch não tủy).